Bộ Công Thương
Cục thương mại điện tử và kinh tế số
Cục thương mại điện tử và kinh tế số
Với xu hướng online hóa các thủ tục hành chính và sự bùng nổ các giao dịch điện tử trên môi trường số, chữ ký số ngày càng trở nên phổ cập và sử dụng rộng rãi trong các hoạt động của cá nhân và doanh nghiệp để thực hiện ký kết hợp đồng, giao dịch hồ sơ giấy tờ nhanh chóng, tiện lợi và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, đi kèm với những lợi ích đó là không ít rủi ro, đặc biệt là vấn đề về tính bảo mật và pháp lý của hợp đồng. Một trong những rủi ro lớn nhất đó là việc chữ ký số bị giả mạo, dẫn đến việc hợp đồng điện tử không được bên thứ ba thừa nhận.
Chữ ký số được coi là “dấu vân tay” trong thế giới số, nó xác thực danh tính của người ký và đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu. Tuy nhiên, công nghệ ngày càng phát triển cũng đồng nghĩa với việc các hình thức tấn công mạng ngày càng tinh vi. Kẻ xấu có thể lợi dụng những lỗ hổng trong hệ thống để giả mạo chữ ký số, từ đó thực hiện các hành vi gian lận, chiếm đoạt tài sản.
Các hình thức giả mạo chữ ký số phổ biến hiện nay chủ yếu như: Giả mạo danh tính. Tức là kẻ tấn công chiếm đoạt thông tin cá nhân hoặc tổ chức để tạo ra một chữ ký số giả mạo, thực hiện các giao dịch bất hợp pháp. Tấn công bằng mã độc. Tin tặc có thể đặt phần mềm độc hại vào máy tính của nạn nhân để đánh cắp thông tin và tạo ra chữ ký số giả mạo. Tấn công vào hệ thống xác thực. Kẻ tấn công lợi dụng lỗ hổng trong hệ thống xác thực để giả mạo danh tính người dùng… Hoặc trong các giao dịch trực tuyến, tin tặc có thể chặn luồng dữ liệu và thay thế bằng chữ ký số giả để can thiệp vào nội dung giao dịch.
Thiệt hại to lớn về tài chính, uy tín, và pháp lý
Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của giả mạo chữ ký số là việc chiếm đoạt tài sản và rò rỉ thông tin tài chính của doanh nghiệp. Khi chữ ký số bị kẻ gian lợi dụng để thực hiện các giao dịch giả mạo, tài sản của doanh nghiệp có thể bị chiếm đoạt mà không kịp thời phát hiện. Chẳng hạn, kẻ giả mạo có thể sử dụng chữ ký số để truy cập vào các tài khoản ngân hàng, thực hiện các giao dịch chuyển khoản hoặc mua bán tài sản một cách bất hợp pháp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tài chính của doanh nghiệp mà còn gây ra sự bất ổn trong hoạt động kinh doanh hàng ngày. Việc doanh nghiệp mất đi tài sản có thể làm gián đoạn các dự án đầu tư, gây tổn thất lớn trong chuỗi cung ứng hoặc làm giảm khả năng thanh toán các khoản nợ, ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình tài chính và hoạt động của doanh nghiệp.
Không chỉ dừng lại ở việc chiếm đoạt tài sản, giả mạo chữ ký số còn có thể tạo điều kiện cho các hành vi lừa đảo trong giao dịch và hợp đồng. Các giao dịch mua bán thường yêu cầu sự xác nhận thông qua chữ ký số, và khi chữ ký này bị giả mạo, các bên liên quan trong giao dịch có thể bị lừa đảo mà chính bản thân họ cũng không hề hay biết. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với các hợp đồng lớn của doanh nghiệp.
Những thiệt hại tài chính từ việc lừa đảo này không chỉ dừng lại ở việc mất tài sản, mà còn có thể kéo theo những rủi ro pháp lý phức tạp. Các tranh chấp về tính hợp pháp của các giao dịch này thường rất khó giải quyết, đòi hỏi sự can thiệp của các cơ quan pháp lý và có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm, gây tổn thất nghiêm trọng về thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) thường là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước nguy cơ giả mạo chữ ký số. Với nguồn lực hạn chế và hệ thống bảo mật chưa hoàn thiện, họ dễ trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công giả mạo. Một cuộc tấn công thành công có thể khiến doanh nghiệp nhỏ mất đi toàn bộ tài sản hoặc rơi vào tình trạng phá sản, do không có đủ nguồn lực để khôi phục thiệt hại.
Ngoài ra, việc đối phó với giả mạo chữ ký số đối với các doanh nghiệp nhỏ cũng khó khăn hơn so với các doanh nghiệp lớn, bởi họ không có các đội ngũ pháp lý mạnh mẽ hay hệ thống giám sát bảo mật tiên tiến. Điều này dẫn đến việc họ dễ dàng bị lợi dụng và chịu tổn thất tài chính nghiêm trọng.
Uy tín là một trong những tài sản vô giá đối với bất kỳ doanh nghiệp nào, và khi chữ ký số bị giả mạo, niềm tin từ khách hàng và đối tác có thể bị tổn hại nghiêm trọng. Khi khách hàng phát hiện rằng giao dịch của họ với doanh nghiệp không an toàn, họ sẽ nhanh chóng mất niềm tin vào độ tin cậy và khả năng bảo vệ thông tin của doanh nghiệp. Đặc biệt, trong các ngành công nghiệp yêu cầu mức độ bảo mật cao như tài chính, công nghệ, và y tế, một vụ giả mạo chữ ký số có thể tạo ra làn sóng bất mãn từ khách hàng và đối tác.
Một vụ giả mạo chữ ký số có thể dẫn đến tình trạng khách hàng rời bỏ dịch vụ hoặc chuyển sang đối tác khác, làm giảm doanh thu và gây gián đoạn hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Hơn nữa, các đối tác kinh doanh cũng có thể mất niềm tin vào doanh nghiệp, khiến cho các cơ hội hợp tác trong tương lai bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này đặc biệt đúng trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt trên thị trường toàn cầu, nơi mà uy tín và sự tin cậy đóng vai trò quyết định đối với thành công của doanh nghiệp.
Khôi phục uy tín sau một vụ giả mạo chữ ký số không phải là điều dễ dàng. Một khi niềm tin của khách hàng và đối tác bị tổn hại, doanh nghiệp cần phải đầu tư rất nhiều nguồn lực vào việc xây dựng lại hình ảnh. Các chiến dịch truyền thông, tăng cường bảo mật, và cung cấp dịch vụ hỗ trợ khách hàng thường rất tốn kém và không phải lúc nào cũng đạt được hiệu quả ngay lập tức. Quá trình khôi phục có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm, và trong thời gian đó, doanh nghiệp có thể bị mất đi nhiều cơ hội kinh doanh quan trọng.
Tăng cường an toàn chữ ký số
Để đối phó với nguy cơ từ việc giả mạo chữ ký số, các cá nhân và tổ chức cần áp dụng nhiều biện pháp bảo mật đồng bộ và hiệu quả. Một trong những phương pháp bảo vệ cơ bản và quan trọng nhất là sử dụng xác thực hai yếu tố. Bằng cách kết hợp hai lớp xác thực độc lập, người dùng có thể tăng cường đáng kể mức độ an toàn cho chữ ký số của mình trong các giao dịch điện tử. Điều này giúp ngăn chặn các hành vi gian lận tiềm ẩn, đồng thời giảm nguy cơ bị chiếm đoạt chữ ký số.
Bên cạnh đó, việc mã hóa dữ liệu là một biện pháp không thể thiếu. Trước khi tiến hành ký số, việc mã hóa dữ liệu đảm bảo rằng các thông tin quan trọng được bảo vệ khỏi sự can thiệp hoặc sửa đổi trong quá trình truyền tải. Đây là một lớp bảo mật bổ sung, đặc biệt hữu ích trong các giao dịch nhạy cảm liên quan đến tài chính hoặc thông tin cá nhân.
Giám sát hệ thống thường xuyên là một phần quan trọng của quá trình phòng ngừa. Các hệ thống giám sát liên tục có khả năng phát hiện sớm các hành vi bất thường, từ đó cảnh báo và ngăn chặn các hành vi giả mạo hoặc xâm nhập trái phép vào hệ thống trước khi chúng gây ra hậu quả nghiêm trọng.
Trục hợp đồng điện tử Việt Nam (CeCA), được quản lý bởi Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và đảm bảo tính minh bạch, an toàn của các giao dịch điện tử. Trục CeCA không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao kết hợp đồng điện tử mà còn giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến giả mạo chữ ký số.
Các doanh nghiệp và tổ chức khi sử dụng hệ thống CeCA được yêu cầu tuân thủ các quy trình xác thực chặt chẽ, qua đó hạn chế tối đa nguy cơ chữ ký số bị giả mạo. CeCA liên kết chặt chẽ với các nhà cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số uy tín tại Việt Nam, đảm bảo rằng các chữ ký số được sử dụng trong quá trình ký kết hợp đồng có giá trị pháp lý và được bảo vệ trước các nguy cơ bị làm giả.
Nền tảng này đảm bảo rằng mỗi giao dịch được thực hiện thông qua hệ thống được bảo mật và xác thực kỹ lưỡng, ngăn chặn kẻ gian lợi dụng lỗ hổng để thực hiện các hành vi gian lận. Nhờ đó, CeCA giúp tạo ra một môi trường giao dịch điện tử an toàn, đảm bảo rằng mọi giao dịch đều được thực hiện với chữ ký số xác thực và hợp pháp.
Cuối cùng, việc nâng cao nhận thức về nguy cơ giả mạo chữ ký số là điều cần thiết. Người dùng, từ cá nhân đến tổ chức, cần được đào tạo và hướng dẫn rõ ràng về cách nhận diện, phòng tránh các mối nguy liên quan đến chữ ký số giả mạo. Chỉ khi nắm vững các biện pháp bảo mật và có kiến thức về các rủi ro tiềm ẩn, họ mới có thể đảm bảo an toàn cho các giao dịch điện tử của mình.
(Trong phần tiếp theo, chúng tôi sẽ cung cấp thông tin các rủi ro khác liên quan đến pháp lý đối với hợp đồng điện tử không an toàn dẫn đến không được bên thứ ba thừa nhận như: Ký lùi ngày khi không có dấu thời gian.)